MUZYKA POLSKICH SYNAGOG
Z ogromną radością i dumą informuję, że zostałem laureatem Stypendium Twórczego Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP na rok 2025. To jedno z najważniejszych wyróżnień przyznawanych artystom i twórcom w Polsce – uhonorowanie dotychczasowej pracy oraz zaufanie wobec planowanych działań twórczych i badawczych.
W ramach stypendium realizuję autorski projekt pt. „Muzyka synagogalna – nowy repertuar”, którego celem jest odnalezienie, opracowanie i wykonanie utworów muzyki synagogalnej związanej z polskimi synagogami – przede wszystkim z Krakowem i Białymstokiem. To repertuar często zapomniany, niepublikowany, nierzadko znany jedynie z fragmentów rękopisów przechowywanych w rozproszonych zbiorach.
Projekt ma na celu nie tylko zachowanie i ochronę dziedzictwa muzyki żydowskiej, ale również jego twórcze przywrócenie do życia koncertowego. Dzięki wsparciu Ministerstwa mogę prowadzić badania w międzynarodowych archiwach, współpracować z wybitnymi muzykami oraz organizować koncerty i wydarzenia popularyzujące tę unikalną tradycję muzyczną.
To stypendium to dla mnie wielkie wyróżnienie i zobowiązanie – dowód na to, że muzyka synagogalna, której poświęcam swoją pracę artystyczną i badawczą, ma znaczenie we współczesnym dyskursie kulturowym. Dziękuję za zaufanie i zapraszam do śledzenia kolejnych etapów realizacji projektu.
1
KWERENDA ARCHIWALNA
Pierwszym etapem projektu jest kwerenda archiwalna prowadzona w zbiorach publicznych i prywatnych w Polsce i za granicą. Poszukuję zapomnianych utworów muzyki synagogalnej związanych z polskimi miastami – przede wszystkim Krakowem i Białymstokiem. Praca ta opiera się na badaniach źródłowych, kontaktach z instytucjami kultury oraz analizie zachowanych rękopisów i druków muzycznych.
2
OPRACOWANIE UTWORÓW
Odnalezione materiały muzyczne wymagają często rekonstrukcji, przepisania z rękopisów i przygotowania do wykonania scenicznego. Każdy utwór poddaję analizie, a następnie opracowuję go z dbałością o kontekst historyczny i liturgiczny. Współpracuję przy tym z językoznawcami, redaktorami muzycznymi i specjalistami od praktyki wykonawczej muzyki żydowskiej.
3
PRÓBY I KONCERTY
Utwory, które zostaną przygotowane, trafią do przestrzeni koncertowej. Wspólnie z zespołami śpiewaczymi i instrumentalistami pracujemy nad interpretacją, zachowując szacunek dla tradycji, ale też szukając współczesnych środków wyrazu. Koncerty odbędą się w miejscach o szczególnym znaczeniu – w Krakowie, Białymstoku i Szczecinie.
4
PUBLIKACJA KATALOGU
Zwieńczeniem projektu jest stworzenie katalogu odkrytych utworów. Znajdą się w nim podstawowe informacje o kompozycjach, źródłach, autorach oraz dostępne wersje nutowe. Katalog zostanie udostępniony na stronie internetowej, by stać się narzędziem dla badaczy, muzyków i wszystkich zainteresowanych dziedzictwem muzyki synagogalnej.
Zrealizowano w ramach Stypendium
Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego
1. Kwerenda archiwalna
Jednym z najważniejszych elementów mojego projektu jest kwerenda archiwalna, której celem jest odnalezienie i udokumentowanie zapomnianych utworów muzyki synagogalnej, powstałych i wykonywanych niegdyś na ziemiach polskich. Przez ostatnie miesiące odwiedziłem szereg niezwykle cennych i inspirujących miejsc, w tym archiwa i instytucje w Sztokholmie, Jerozolimie, Paryżu, Warszawie i Berlinie, a także prowadziłem kwerendę zdalną m.in. w zasobach Hebrew Union College w Cincinnati – jednej z najważniejszych na świecie kolekcji muzyki żydowskiej.
Odnalezione przeze mnie utwory pochodzą z synagog Białegostoku, Włocławka, Poznania, Warszawy, Krakowa, Królewca, Tykocina, Łodzi, Częstochowy, Lwowa oraz wielu innych miast, które przed wojną tętniły życiem religijnym i kulturalnym społeczności żydowskiej. Różnorodność materiałów jest ogromna – od prostych szkiców melodii kantorów, zapisanych jedynie w linii melodycznej, po pełne, wirtuozowskie opracowania chóralno-organowe, wymagające zarówno dla solisty, jak i zespołów wokalnych.
W trakcie pracy spotkałem wielu życzliwych i zaangażowanych ludzi – dyrektorów instytucji, badaczy, muzyków, bibliotekarzy, archiwistów i specjalistów z różnych dziedzin. Ich otwartość, wiedza i gotowość do dzielenia się zasobami i doświadczeniem są dla mnie nieocenionym wsparciem. To również pokazuje, jak ważna i aktualna jest potrzeba badań nad dziedzictwem muzyki żydowskiej i jak wiele jeszcze pozostaje do odkrycia.
Odwiedzone instytucje
Styczeń
Sztokholm
Gmina Żydowska w Sztokholmie, Muzeum Żydowskie w Sztokholmie, Królewska Narodowa Biblioteka
Luty
Jerozolima
Marzec
Paryż, Cincinnati
Kwiecień
Warszawa, Berlin
Felicja Blumenthal Music Centre, ANU - Museum of Jewish People, The National Library of Jerusalem
Europejski Instytut Muzyki Żydowskiej w Paryżu, Hebrew Union College w Cincinnati
Biblioteka Uniwersytetu Warszawskiego, Biblioteka Instytutu Muzykologii UW, Abraham Geiger Kolleg w Poczdamie, Gmina Żydowska w Berlinie
